• 2005
  • Arch Med Sadowej Kryminol. 2005;LV(4): 247-348

Arch Med Sadowej Kryminol. 2005;LV(4): 247-348

Spis treści

Jarosław Berent, Rola biegłych z zakresu medycyny sądowej w opiniowaniu dla potrzeb sądów i instytucji ubezpieczeniowych (Role of experts in forensic medicine in opinioning for courts and insurance agencies) str. 247-250

STRESZCZENIE: Medycyna sądowa jest jedną ze specjalizacji lekarskich wymienionych przez ministra zdrowia na liście specjalizacji podstawowych. Już z samego programu specjalizacji wynika, że celem studiów specjalizacyjnych jest uzyskanie przez lekarza kwalifikacji, które umożliwią mu kompetentne opiniowanie dla sądów i innych jednostek wymiaru sprawiedliwości zgodne ze współczesną wiedzą medyczną, doświadczeniem sądowo-lekarskim oraz wymogami prawa. Dlatego też po uzyskaniu tytułu specjalisty medycyny sądowej lekarz jest przygotowany do wydawania opinii sądowo-lekarskich w sprawach karnych, cywilnych i ubezpieczeniowych w oparciu o wyniki badania i(lub) akta sprawy. Medycyna sądowa praktykowana tak w Polsce, jak i w części krajów europejskich jest specjalnością odmienną i przede wszystkim znacznie szerszą niż patologia sądowa w wydaniu amerykańskim i krajów anglosaskich. W tamtych krajach jest ona tylko jedną z części szeroko rozumianej patologii. Różnica ta czasem powoduje błędne odbieranie zadań i celów medycyny sądowej w naszym kraju. Medycyna sądowa w zakresie uznanym w Polsce jest bowiem dziedziną wiedzy o szerszych zainteresowaniach. Jej obszar działania dotyczy nie tylko wąskiego obszaru związanego z postępowaniem karnym, ale dotyczy on ogółu zagadnień dotyczących opiniowania dla potrzeb sądów i innych jednostek wymiaru sprawiedliwości oraz innych instytucji, takich jak różnego rodzaju firmy ubezpieczeniowe. Jedną z przyczyn wyodrębnienia się tej specjalizacji z innych dyscyplin medycznych był fakt, że dla wydania prawidłowej opinii sądowo-lekarskiej potrzebne jest coś więcej niż tylko posiadanie odpowiedniej wiedzy medycznej. Konieczna jest jeszcze zdolność prawidłowego rozumienia intencji i celów wymiaru sprawiedliwości, a także umiejętność zredagowania opinii w takim zakresie i w taki sposób, by dotarła ona do adresata w sposób niezniekształcony. ABSTRACT: Forensic medicine belongs to a group of medical specialties which are listed as basic specialties according to the Ministry of Health. As indicated already by the specialist program, the aim of such studies involves mastering of abilities which permit the medical doctor to provide competent opinions for courts and other organs in the administration of justice, consistent with the current medical knowledge, forensic experience and requirements of the law. Therefore, obtaining specialist qualifications in forensic medicine the doctor is expected to be prepared for forensic certification in penal, civil and insurance matters on the basis of a medical examination and/or court files. It should be explained that forensic medicine practiced in Poland and in some European countries represents a much broader specialty than forensic pathology practiced in the USA and some English-speaking countries. In the latter countries the specialty represents a part of broadly understood pathology. The situation of a forensic physician in organization of the execution of justice in the USA, his/ her competencies and range of activities are completely distinct to those characterizing a forensic physician in Poland. In its range accepted in Poland, forensic medicine has a broader scope. It deals not only with the narrow range of penal proceedings but also pertains the entire problems of certification for the courts and other organs which deal with implementation of justice, as well as for other institutions such as various insurance companies. One of the reasons for separation of forensic medicine from other specialties was the fact that appropriate forensic opinioning requires more than encompassing respective medical knowledge. Also needed is the ability to understand intentions and aims of justice execution and the capacity to formulate opinions in such a range and in such a way that it will be perceived by the addressee in an unbiased form.

Czesław Chowaniec, Opinia biegłego w postępowaniu cywilnym – odszkodowawczym w sprawach zakażeń szpitalnych, szczególnie wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C (Expert’s opinion in civil proceedings for damages in cases relating to hospital infections, especially to hepatitis B and C infections) str. 251-256

STRESZCZENIE: O roli lekarza biegłego sądowego w postępowaniu procesowym i wartości dowodowej opinii sądowo-lekarskiej ukazało się wiele publikacji. Na szczególną uwagę zasługują rozważania prof. Jaegermanna i jego cykl esejów o teorii opiniowania. Szczególnej wartości nabiera opinia sądowo-lekarska w postępowaniu cywilnym – odszkodowawczym w sprawach dotyczących zakażeń szpitalnych, w tym wywołanych wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C. Konstrukcja prawna zapisów w kodeksie cywilnym, a zwłaszcza ograniczone możliwości strony powodowej, która w myśl art. 6 k.c. ma obowiązek wykazania faktów (przesłanek odpowiedzialności), z których wywodzi objęte pozwem roszczenie, przyjęte zasady postępowania cywilnego – wzmacniają rolę biegłego i znaczenie opinii, jako bardzo ważnego dowodu procesowego. Z praktyki wiadomo, że opinia biegłego w tego rodzaju sprawach ma decydujące znaczenie i nierzadko na wnioskach w niej zawartych opiera się konstrukcja końcowego orzeczenia sądu. Autor przedstawia problemy opiniodawcze przed jakimi staje biegły, w tym także trudności dotyczące analizy faktograficznej materiału dowodowego pod kątem ustaleń epidemiologicznych. Niezależnego omówienia wymagają pytania sformułowane przez sąd – będące wynikiem oczekiwań sędziego powołującego biegłego, którego zadaniem powinno być dostarczenie wiarygodnych informacji ze specjalistycznej dziedziny i wyczerpujące wyjaśnienie pojawiających się w sprawie wątpliwości. Złożoność zjawiska zakażeń wirusami B i C zapalenia wątroby, przy uwzględnieniu zróżnicowanych przebiegów i obrazów klinicznych zachorowań oraz wydolności stosowanych metod diagnostycznych – stanowi dodatkową trudność w opracowaniu pozbawionej wad opinii sądowo-lekarskiej. ABSTRACT: Many papers considering the role of the forensic medicine expert in legal proceedings and a probative value of medico-legal opinions have been published. Prof. Jaegermann’s consideration and essays about the theory of opinionating are particularly worth mentioning. Medicolegal opinions in civil proceedings for damages in cases relating to hospital infections, including hepatitis B and C virus infections seem to be of great importance. Legal composition of records in the civil code, especially those relating to the demandant who in agreement with art. 6 of the PC is obliged to present the facts (prerequisites of civil liability) from which the claim included in the damage suit results, and also the obligatory principles for the civil procedure which highlight the role of the forensic medicine expert and the significance of the medico-legal opinion as important evidence during proceedings. It is known that in cases of this type of expert’s opinion is of decisive significance and legal decision is very often based on the conclusions drawn. The author presents consultative problems and difficulties relating to the analysis of facts and evidence material in the epidemiologic aspect which a forensic medicine expert comes accross while giving his/her opinion. Questions posed by the court and expectations of the judge appointing an expert who should provide reliable information from his/her field and comprehensively explain all the doubts in the investigated question are suggested to be discussed independently. The complicated character of infections with hepatitis B and C viruses, especially their various courses and clinical pictures as well as the efficiency of all the diagnostic methods used make the provision of a medico-legal opinion more difficult. SŁOWA KLUCZOWE: opinia sądowo-lekarska, zakażenia szpitalne, wirusowe zapalenie wątroby KEY WORDS: medico-legal opinion, hospital infection, viral hepatitis

Czesław Chowaniec, Małgorzata Chowaniec, Agnieszka Nowak, Nieprawidłowości w opiniowaniu sądowo-lekarskim dotyczącym kwalifikacji obrażeń ciała i rozstroju zdrowia przez biegłych lekarzy nie będących medykami sądowymi (Medico-legal opinions in penal cases provided by clinicians and forensic medicine specialists – comparative analysis) str. 257-260

STRESZCZENIE: Na podstawie poczynionych obserwacji w Katedrze Medycyny Sądowej ŚAM można wnioskować o niskim poziomie opiniowania sądowo-lekarskiego w sprawach karnych przez biegłych z list sądów okręgowych oraz powoływanych ad hoc. Analiza wybranego materiału aktowego wskazuje na rozbieżności w zakresie przyjętego wnioskowania, liczne uchybienia i nieprawidłowości wyczerpujące znamiona błędu opiniodawczego. Autorzy poza przedstawieniem problemu próbują dokonać oceny przyczyn tego stanu, wskazując na: 1. brak odpowiedniego przygotowania merytorycznego i wiedzy sądowo-lekarskiej biegłych sądowych; 2. łatwość „wpisania się na listę biegłych sądowych” oraz brak możliwości weryfikacji kompetencji biegłych; 3. brak kontroli organu procesowego nad pracą – opiniami biegłych, powszechna akceptacja działalności biegłych przez organy procesowe; 4. nieznajomość obowiązujących przepisów prawa karnego; 5. brak znajomości zasad opiniowania sądowo-lekarskiego (skutkowość, związek przyczynowy); 6. nadmierną i najczęściej nieuzasadnioną pewność siebie; 7. brak poprawnego wnioskowania. Praca jest kolejnym głosem służącym poprawie stanu opiniowania sądowo-lekarskiego. Jednocześnie zwrócenie uwagi na potrzebę wprowadzenia weryfikacji pracy biegłych oraz ich kompetencji zawodowych. ABSTRACT: From the practice of the Forensic Medicine Department, Medical University of Silesia, Katowice it appears that in criminal cases the level of medico-legal opinions provided by experts appointed by the district court or ‘ad hoc’ is very low. The analysis of the chosen files shoved a divergence of opinions given to the adopted motions as well as numerous offences to regulations in the nature of a consultative error. In the paper the authors have made an attempt to appraise causes of the above mentioned problems such as: 1. the lack of medico-legal knowledge and experience in court experts 2. excessive ease of registration to the panel of court experts and the lack of processes which verify the qualifications of experts 3. the lack of judicial control over expert’s opinions and common acceptance of their work 4. ignorance of the obligatory penal law 5. ignorance of the basic rules for giving medico-legal opinions (legal consequences, casual nexus) 6. excessive but groundless self-confidence in experts 7. the lack of a correct way of thinking and conclusion making The aim of the paper was to pay close attention to the absolute need of verification of court experts’ qualifications and work. SŁOWA KLUCZOWE: opiniowanie sądowo-lekarskie, biegły sądowy, obrażenia ciała KEY WORDS: medico-legal opinions, court expert, body injuries

Czesław Chowaniec, Christian Jabłoński, Mariusz Kobek, Małgorzata Chowaniec, Ocena niezdolności do pracy w postępowaniu rentowym w opiniach biegłych sądowych lekarzy klinicystów i zakładu medycyny sądowej ŚAM – analiza porównawcza (Estimation of incapacity to work in medico – legal opinions given by clinicians and forensic medicine specialists from the Department of Forensic Medicine, Medical University of Silesia, Katowice – comparative analysis str. 261-263

STRESZCZENIE: Po znowelizowaniu zasad orzekania o niezdolności do pracy dla celów rentowych, w praktyce Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej ŚAM notujemy znaczący odsetek spraw aktowych kierowanych przez Wydziały Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądów Okręgowych. Zazwyczaj Zakład Medycyny Sądowej jest powoływany jako kolejny biegły w toczącym się postępowaniu sądowym – rentowym. Podjęta przez autorów analiza porównawcza opinii sądowo- lekarskich sporządzanych przez lekarzy z listy biegłych sądowych oraz opracowanych przez zespoły biegłych Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej ŚAM, niezależnie od istniejących różnic w zakresie przyjętego wnioskowania, wskazuje na szereg nieprawidłowości w sposobie opiniowania biegłych indywidualnych. ABSTRACT: After amending the rules obligatory for decision making about the incapacity to work and social insurance in district courts observed in the practice of the Department of Forensic Medicine Medical University of Silesia, Katowice. Our Department is usually appointed for a second opinion in legal pension proceedings. In the first place courts appoint physicians being experts in particular fields of clinical medicine. Irrespective of all differences in the accepted conclusion a comparative analysis of medico – legal opinions given by forensic medicine specialists or groups of experts from the Department of Forensic Medicine, Medical University of Silesia, Katowice, showed flaws in the way opinions were handed down by individual experts relating to the lack of the state of general health estimation in people contesting for pensions as well as ignorance of the obligatory rules and procedures when deciding about incapacity to work in pension proceedings. It is known that physicians appointed by the court establish only whether the examined person can work or not, but do not give any information about the character of incapacity and do not consider the possibility of therapeutic rehabilitation within the extent of the pension prevention by the Social Insurance Department nor a chance to change ones profession due to the incapacity to work in the present occupation. While presenting their opinions, physicians very often suggest the need of additional opinions given by other physicians being experts in particular fields of clinical medicine. On the basis of the above mentioned remarks the authors show the necessity for greater control over all medico legal opinions and by the court decision making process as well as the verification of experts qualifications taking into consideration of economy and the need to make the proceedings shorter. SŁOWA KLUCZOWE: niezdolność do pracy, opinia sądowo-lekarska, biegły sądowy KEY WORDS: incapacity to work, medico-legal opinion, court expert

Czesław Chowaniec, Mariusz Kobek, Agnieszka Nowak, Małgorzata Chowaniec, O różnicach w ocenie uszczerbku na zdrowiu pomiędzy tabelami ministra pracy i polityki społecznej, a towarzystw ubezpieczeniowych (About possible differences between the tables of the Minister of Labor and Social Politics and Insurances Companies regarding differences in estimating health impairment) str. 264-267

STRESZCZENIE: Celem pracy było zwrócenie uwagi na trudności opiniodawcze oraz rozbieżności w opiniach sądowo-lekarskich pomiędzy biegłymi, wynikające z braku jednolitych kryteriów orzekania o wysokości procentowego uszczerbku na zdrowiu. W opinii autorów pracy, modyfikacji wymaga załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 18 XII 2002 roku, który pozostawia biegłym zbyt dużą swobodę w określaniu wysokości stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wysokość wypłacanych odszkodowań zmusiła towarzystwa ubezpieczeniowe do uszczegółowienia tabel norm oceny procentowego uszczerbku na zdrowiu. Zwracamy uwagę na różnice pomiędzy tabelami norm towarzystw ubezpieczeniowych, a tabelą stanowiącą załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej. Modyfikacja tabel w naszej ocenie będzie ułatwieniem i próbą ujednolicenia, a także obiektywizacji opiniowania sądowo-lekarskiego w sprawach cywilno-odszkodowawczych. ABSTRACT: The aim of this paper was to pay attention to the difficulties and possible differences between the experts in medicolegal opinions. The problems are due to the lack of equality in opinion criteria about the extent of impairment. According to the authors the enclosure available to the Minister of Labor and Social Politics needs modifications. The document gives too much freedom to the experts in defining the extent of permanent or long lasting impairment. The amount of damages paid has forced the Insurances Companies to make the table more detailed. Considering the existing differences between the enclosure available to the Minister of Labor and Social Politics and tables of Insurances Companies we propose a possible direction of changes. The modification of the table will make the unification and objectivity easier. SŁOWA KLUCZOWE: uszczerbek na zdrowiu, opinia sądowo-lekarska, towarzystwa ubezpieczeniowe KEY WORDS: impairment, medico-legal opinions, insurance company

Czesław Chowaniec, Agnieszka Nowak, Małgorzata Chowaniec, Mariusz Kobek, Uwagi o pozycji lekarza biegłego sądowego w obowiązującym stanie prawnym (Remarks about the position of the medico-legal expert in imperative regulations in the Penal and Civil Codes) str. 268-272

STRESZCZENIE: W swojej monografii „Opiniowanie sądowo-lekarskie – eseje o teorii” prof. K. Jaegermann wyraził pogląd, że „korzystanie z biegłego wymaga teoretycznej lub względnie jasnej wiedzy o wzajemnej relacji sędziego i biegłego”. Jego zdaniem wiedza ta odgrywa istotną rolę w ocenie użyteczności z tzw. dowodu z biegłego. Poza wartością czysto praktyczną wiedza o relacji sędzia – biegły jest warunkiem koniecznym, choć niewystarczającym, aby prawnik mógł pełnić rolę sędziego, a specjalista np. lekarz – rolę biegłego. Do pełnienia czynności biegłego zobowiązany jest nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie, a więc dysponuje odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi – specjalistycznymi i równocześnie nie ma zastrzeżeń co do jej bezstronności. Autorzy analizując aktualny stan prawny i obowiązujące zapisy kodeksu postępowania karnego i kodeksu postępowania cywilnego, przedstawiają uwagi dotyczące niedoceniania pozycji biegłego a równocześnie krytycznie odnoszą się do praktycznego braku kontroli procesowej nad działalnością biegłych sądowych. Proponują wprowadzenie weryfikacji kwalifikacji i kompetencji biegłych sądowych, ograniczenie powoływania biegłych ad hoc. Zdaniem autorów, powinna być wzmocniona umiejętność prawników do korzystania ze współpracy z biegłymi. Istotnym zagadnieniem jest wprowadzenie ustawowej ochrony prawnej biegłych sądowych oraz podjęcie działań zmierzających do zrównania statusu biegłego w Polsce z pozycją biegłych sądowych w innych krajach europejskich. ABSTRACT: In the monograph ‘Medico-legal opinions – essays on theory’, prof. K. Jaegermann wrote that ‘the use of an expert requires theoretical or fairly clear knowledge about the mutual relationship between judge and expert’. In his opinion knowledge of this kind plays a significant role in estimating the usefulness of so-called expert evidence. Practical knowledge about the relationship between the judge and expert is necessary but not a decisive condition not only for a lawyer to be a judge but also for a physician to be a medico-legal expert. An expert can be not only a person appointed by the court but must also possess proper knowledge in a particular field, namely, the required professional and specialist qualifications and must also considered to be impartial. On the basis of the analysis of law in force and imperative regulations in Penal and Civil Codes, the authors have presented remarks relating to the expert’s status as well as the lack of judicial control over the activity of experts appointed by court. Verification of professional qualifications in court experts and a reduction of those appointed ‘ad hoc’ are suggested. In the authors opinion co-operation between lawyers and experts should be improved. It is also essential to introduce statutory legal protection of court experts as well as to undertake activities leading to equaling the status of Polish court experts to that of other European countries. SŁOWA KLUCZOWE: biegły sądowy, organ procesowy, postępowanie sądowe KEY WORDS: medico-legal expert, law, legal proceedings

Halina Ey-Chmielewska, Ewa Sobolewska, Bogumiła Frączak, Krystyna Grabikowska-Prowans, Najczęstsze przyczyny skarg na stomatologiczne świadczenia protetyczne w opiniach lekarzy biegłych okręgowej izby lekarskiej w Szczecinie str. 273-276

STRESZCZENIE: Autorki na podstawie opinii sporządzanych w Zakładzie Protetyki Stomatologicznej PAM w postępowaniu wyjaśniającym, przedstawiają przyczyny skarg na świadczenia protetyczne wykonywane przez lekarzy dentystów. Na podstawie zgromadzonego materiału omawiają najczęstsze błędy, jakie popełniają lekarze w trakcie wykonywania prac protetycznych. Przedstawiają trudności i problemy, z którymi spotykają się biegli przy sporządzaniu opinii na potrzeby organów orzecznictwa lekarskiego zawodowego oraz orzecznictwa w postępowaniu cywilnym i karnym. SŁOWA KLUCZOWE: błąd lekarski, wina niezamierzona, świadczenia protetyczne

Zofia Gronowska, Anna Wilmowska-Pietruszyńska, Niektóre problemy związane z orzekaniem o niezdolności do pracy u osób ubiegających się o świadczenia rentowe przysługujące kombatantom na mocy ustawy z dnia 24.01.1991 roku (Some problems about incapability to work in direct cinnection to repression of people applied for relevant pension in accordance to the act from 24.01.1991) str. 277-281

STRESZCZENIE: Zgodnie z ustawą o kombatantach z dnia 24.01.1991 roku osoby represjonowane, wymienione w tej ustawie mogą ubiegać się o świadczenia rentowe z tytułu doznanych represji w latach 1940-1956. W okresie od 01.09.1997 do 31.12.2003 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Szczecinie wpłynęło 6510 wniosków uprawniających do ubiegania się o świadczenia rentowe w związku z przebytą represją. Trudno jest orzec związek niezdolności do pracy z przebytą ponad 50 lat temu represją. Osoby represjonowane w dniu badania miały często 60 i więcej lat oraz posiadały świadczenia emerytalne. Aktualnie obowiązujący system przyznawania świadczeń rentowych w związku z doznanymi represjami realizowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest odbierany jako system rekompensat. Należy rozważyć, czy nie byłoby bardziej obiektywne ujednolicenie systemu odszkodowawczego dla wszystkich represjonowanych. ABSTRACT: In accordance to the act dated 24.01.1991 refering to combatants, victims of repression repressed in the years 1940-1956 apply for relevant pensions. There have been 6510 petitions for relevant pensions related to repression registered between 01.09.1997 to 31.12.2003 in the Social Insurance Department in Szczecin. It is very difficult to form an opinion of long lasting incapability to work related to repression ceasing over 50 years ago. During the medical examination most patents were 60 and over years old and have since retired. The actual system of relevent pensions in connection with repression made by Social Insurance Department is considered compensatory. It seems feasible to consider a new equal compensation system for all cases of repression. SŁOWA KLUCZOWE: kombatanci, renty, ubezpieczenie społeczne KEY WORDS: combatants, pensions, social insuranse

Piotr Kowalski, Elżbieta Skupień, Niestabilność systemu opieki zdrowotnej i współistniejące pojęcie częściowej niezdolności do pracy jako elementy determinujące dysfunkcjonalność systemu orzecznictwa rentowego (Instability of the health care system and concomitant meaning of the notion of partial incapacity to work as an element determining dysfunctionality of the pension system) str. 282-284

STRESZCZENIE: Opiniowanie dla Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, stanowiące istotny przedmiot działalności autorów, skłania do zbadania niektórych czynników, stanowiących o dysfunkcjonalności systemu orzekania o uprawnieniach do renty. Podjęliśmy próbę oceny, w jakim stopniu zmiany funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej, ograniczające dostęp do diagnostyki specjalistycznej, znalazły odzwierciedlenie w konstrukcjach twierdzeń o niezdolności do pracy. Z przeprowadzonej analizy wyłania się wniosek, iż u podstaw większości spornych orzeczeń leży ustawowe pojęcie „częściowej niezdolności do pracy”, na którą warto byłoby spojrzeć jak na „częściową zdolność do pracy”. W przypadku sugerowanej zmiany spojrzenia, większość kontrowersji orzeczniczych przestaje istnieć. ABSTRACT: Opinioning for the State Insurance Court, which is of fundamental interest to the authors of this paper, leads them to investigate certain factors contributing to the dysfunctionality of opinion within the pension system. We have attempted to find out to what degree changes in the functioning of the health care system, restricting access to specialist diagnosis are reflected in the construction of an opinion relating to incapability to work. On the basis of our analysis, it can be concluded that the basis of the majority of arguable opinions constitutes the legal notion of “partial incapability to work”, which should be understood as “partial capability to work”. In the case of the suggested change of view of this problem, the majority of controversial opinions lose their validity.

Piotr Kowalski, Elżbieta Skupień, Opiniowanie o zdolności do czynności procesowych, udziału w rozprawach przed sądem, pozbawienia wolności w warunkach tymczasowego aresztowania i policyjnej izby zatrzymań (Opinioning on the ability to conduct activities concerned with law suit, participation in court trials, temporary imprisonment and police station arrest) str. 285-287

STRESZCZENIE: Opiniowanie o zdolności do wykonywania czynności, o których mowa w tytule, jest jednym z ważniejszych segmentów pracy biegłych. Wydaje się, iż sytuacji tej sprzyja brak jakiegokolwiek omówienia tego problemu w dostępnych podręcznikach medycznych. Przedmiotem wystąpienia jest próba odpowiedzi na pytanie co oznacza w praktyce niezdolność do udziału w procedurach prawnych, oraz jakie czynnościowe elementy stanu zdrowia powinny być przedmiotem oceny. Na przykładach z własnej praktyki opiniodawczej autorzy podejmują próbę stworzenia usystematyzowanego schematu myślowego dla opinii wydawanych w celu zakreślonym tytułem. Problem ten jak sądzimy, nie jest wyłącznie domeną specjalistów medycyny sądowej, bowiem umiejętność dokonania rzetelnej oceny stanu zdrowia jest oczekiwana od każdego posiadającego prawo wykonywania zawodu lekarza. ABSTRACT: Opinioning on the ability to conduct law procedures mentioned in the title is one of the important aspects of the experts task. It seems that one of the causes of this situation is lack of consideration of this problem in the available medical texts. The aim of this paper is the attempt to find an answer to the question: what does the incapability to participate in legal procedures mean in practice and which functional elements of the state of health should be the subject of assessment. Based on their own practice, the authors try to create a systematic approach for opinions issued for the purpose expressed in the title. This problem, as we think, is not exclusively the domain of forensic medicine specialists since the ability to make a reliable assessment of health condition is required from every licensed physician.

Paweł Maciejczak, Janusz Pałka, Waldemar Truszkiewicz, Uraz a choroba kolana – istotny problem w orzekaniu trwałego uszczerbku na zdrowiu (Injury versus illness of the knee – an important problem in rating permanent impairment) str. 288-291

STRESZCZENIE: Następstwa obrażeń kolan stanowią pokaźną liczbę roszczeń w Grupie PZU. W 2004 roku lekarze współpracujący ze spółkami PZU wydali około 53 000 orzeczeń, dotyczących urazów w obrębie stawu kolanowego u dorosłych i około 14 000 orzeczeń u dzieci oraz młodzieży. W ubezpieczeniach następstw nieszczęśliwych wypadków i odpowiedzialności cywilnej, nakłada się na lekarza orzecznika obowiązek oddzielenia następstw wypadku od następstw schorzeń degeneracyjnych kolana lub wcześniejszych uszkodzeń urazowych. Brak dobrej metody do rozdzielenia stopnia upośledzenia funkcji narządu, nie pozostającego w związku przyczynowo-skutkowym z wypadkiem, powoduje problemy w relacji lekarz orzecznik – firma ubezpieczeniowa – poszkodowany. Celem pracy jest wskazanie, że aktualnie stosowane zasady orzekania trwałego uszczerbku na zdrowiu, nie gwarantują możliwości dokonania przez lekarza orzecznika, w sposób w pełni obiektywny, oceny właściwego stopnia upośledzenia funkcji kolana po nieszczęśliwym wypadku. ABSTRACT: Consequences of knees injuries constitute a substantial number of personal claims within the PZU Group. In 2004 physicians cooperating with PZU gave about 53 thousand opinions, concerning injuries to the knee in adults and about 14 thousnd in children and adolescents. In accidental and TPL insurances physicians are obligated to treat separatly consequences of accidents due to impact from illness or earlier injuries. The lack of a good method of how to distinguish these often leads to the disaccords between the physician, client and insurance company. The aim of this research is to indicate and to define the medical problems during rating of permanent impairment, based on the analysis of hundreds of difficult claims. This may help to start a discussion on how to perform objective and repetitive method of rating permanent accidental impairment in the knee ailments. In our opinion, current rules of rating permanent impairment after injury in a damaged organ, do not guarantee a detailed assessment of accidental loss of knee function during medical examination. SŁOWA KLUCZOWE: obrażenia kolan, nieszczęśliwy wypadek, trwały uszczerbek na zdrowiu KEY WORDS: knee injury, accident, permanent impairment

Krzysztof Maksymowicz, Radosław Drozd, Tomasz Jurek, Hanna Maksymowicz, Ewa Jankowska, Kliniczne i orzecznicze przesłanki dla rozpoznania pylicy płuc i jej następstw z uwzględnieniem nowych technik diagnostyki obrazowej (Clinical and legal aspects for recognizing pneumoconiosis and its outcome, with regard to new imaging techniques) str. 292-295

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono kliniczne i orzecznicze przesłanki dla rozpoznania pylicy płuc oraz wykazania lub wykluczenia korelacji pomiędzy nią a innymi zmianami chorobowymi, w tym powodującymi powikłania prowadzące do zgonu. Ocenie poddano przydatność badania płuc z zastosowaniem tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości (HRCT) w diagnostyce pylicy płuc, w odniesieniu do stosowanego powszechnie badania RTG. Nadto wskazano przyczyny różnic w opiniowaniu w sprawach pylicy płuc, które autorzy obserwują w opiniowanych sprawach. Ocenie poddano przydatność wszystkich dostępnych obecnie metod diagnostycznych z uwzględnieniem stopnia ich subiektywizmu i błędu pomiarowego. Powyższe pozwoliło na usystematyzowanie metod diagnostycznych pylicy płuc według ich praktycznej przydatności w badaniach osób z podejrzeniem pylicy płuc, co wskazało na badanie tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości (HRCT) jako metodę optymalną. ABSTRACT: In this paper different clinical and legal aspects for recognizing anthracosis of the lungs have been presented. Moreover, various methods for indicating or excluding any correlation between this illness and other morbid changes, including those leading to complications, which in turn might cause one’s death, have been discussed. Additionally, the usefulness of lung examination by means of high resolution computer tomography (HRCT) in recognizing anthracosis of the lungs has been assessed. This type of examination has been compared with the more widely used conventional x-ray examination. Also, the reasons for discrepancies in assessing anthracosis of the lungs, observed by the authors of the above paper, have been presented. Furthermore, all the available diagnostic methods have been evaluated, with regard to their subjectivism and measuring errors. This assessment clearly shows that high resolution computer tomography (HRCT) is the optimal method of recognizing anthracosis of the lungs. SŁOWA KLUCZOWE: pylica płuc, krzemica, zdjęcie radiologiczne, tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości KEY WORDS: pneumoconiosis, silicosis, radiograph, high resolution computer tomography

Krzysztof Maksymowicz, Dariusz Piechocki, Radosław Drozd, Ocena następstw urazów czaszkowo-mózgowych w aspekcie kryteriów neurologicznych, psychiatrycznych i orzeczniczych (The assesment of cranio – cerebral injuries in the aspect of neurological, psychiatric and certification criteria) str. 296-300

STRESZCZENIE: W pracy podjęto próbę wyjaśnienia i usystematyzowania, z punktu widzenia neurologicznego, psychiatrycznego i orzeczniczego, pojęć: encefalopatii, zespołu psychoorganicznego, charakteropatii, jako następstw urazów czaszkowo-mózgowych. Celem powyższego jest próba ustalenia warunków niezbędnych dla potwierdzenia lub wykluczenia obecności powyższych zmian neurologicznych, takich, które byłyby do przyjęcia zarówno z punktu widzenia neurologicznego i psychiatrycznego, jak i sądowo- lekarskiego. Praktyka opiniodawcza autorów wskazuje bowiem na duże zróżnicowanie kryteriów rozpoznawania i oceny następstw urazów czaszkowo-mózgowych, jakie stosowane są przez lekarzy klinicznych – przede wszystkim neurologów i psychiatrów – ale także lekarzy orzeczników. Nadto w pracy wskazano inne czynniki, które nie pozostając w związku przyczynowym z przedmiotowym zdarzeniem, mogą mieć wpływ na ostateczny wynik opiniowania o skutkach urazów czaszkowo-mózgowych. ABSTRACT: In this paper an effort has been made to explain and systemize the notions of encephalopathy, psycho organic syndrome, characteropathy, seen as consequences of cranio-cerebral injuries, and regarding neurological, psychiatric and certificating criteria. The main aim of this classification is to define the necessary conditions needed to confirm or exclude the presence of neurological changes mentioned above. The conditions should be acceptable from the neurological, psychiatric and certificating points of view. The certificating experience of the authors shows that there are vast differences among criteria applied by neurologists, psychiatrists and certificating doctors in assessing the consequences of cranio-cerebral injuries. Moreover, in the above paper various injury and disease factors have been presented and discussed. Although they do not remain in any causal connection with the assessed event, they have a significant influence on the final result of the medical certification. SŁOWA KLUCZOWE: encefalopatia, zespół psychoorganiczny, charakteropatia, opiniowanie KEY WORDS: encephalopathy, psycho-organic syndrome, characteropathy, pronouncing

Ewa Meissner, Maciej Barzdo, Leszek Żydek, Leszek Markuszewski, Stefan Szram, Jarosław Berent, Opiniowanie ex post o niezdolności do pracy dla celów rentowych (Ex post opinion on work disability in a payment decision case) str. 301-303

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono przypadek opiniowania ex post w sprawie oceny niezdolności do pracy dla celów rentowych. W sprawie tej wydano liczne, często wzajemnie sprzeczne, orzeczenia KIZ, WKIZ i lekarzy orzeczników ZUS oraz opinie sądowo-lekarskie. Pomimo prostoty sprawy kobieta przeszła 17 badań lekarskich przeprowadzonych w związku z wydawanymi opiniami i orzeczeniami. Sąd zamiast weryfikować opinie i wyjaśniać wszelkie wątpliwości np. przez przesłuchanie biegłych, dopuszczał dowody z kolejnych opinii, zaś ZUS złamał prawo wydając orzeczenie wbrew prawomocnemu wyrokowi Sądu. ABSTRACT: This paper describes a case of ex post opinion in the judgement of work disability for purposes of benefit qualification, in which numerous, frequently contradictory disability certifications by KIZ, WKIZ, ZUS physiciancertifiers and court medical opinions were issued. Despite the simplicity of her case, a woman underwent 17 examinations in connection with the opinions and certifications. The court, instead of verifying the opinions and clearing up all doubts through questioning legal experts, submitted subsequent opinions as evidence, and ZUS broke the law by issuing work certification in spite of a legally binding court ruling. SŁOWA KLUCZOWE: niezdolność do pracy, orzeczenia lekarzy orzeczników, opiniowanie sądowo-lekarskie KEY WORDS: work disability, certifications by physician-certifiers, medico-legal opinions

Janusz Pałka, Paweł Maciejczak, Waldemar Truszkiewicz, Urazy wysiłkowe kręgosłupa – problemy orzecznictwa lekarskiego w ubezpieczeniach następstw nieszczęśliwych wypadków, propozycje rozwiązań (Stress related injuries of the spine – problems of medical certification in accidental insurance, suggestions of solutions) str. 304-308

STRESZCZENIE: Celem pracy jest odpowiedź na pytanie: czy jest możliwe wypracowanie i zastosowanie w praktyce orzecznictwa lekarskiego obiektywnej metody do oceny trwałych następstw urazów wysiłkowych kręgosłupa z uwzględnieniem wpływu choroby degeneracyjnej? Autorzy przedstawiają zasady jakie wypracowano i wprowadzono w ramach orzecznictwa lekarskiego w ramach Grupy PZU, jako propozycję dla szerszego zastosowania. ABSTRACT: The aim of this study is to answer the question: whether it is possible to elaborate and apply in the certification an objective method of evaluation of permanent stress related injuries to the spine considering the impact of degeneration illness? PZU Group caters for about 5000 stress related spinal injuries yearly. Until the year 2001 there had been no standard of medical assessment in these types of injuries. Extreme differences in evaluation of similar cases by various doctors had been found. In 2001 the Medical Department of PZU Group organized 4 medical workshops for 386 doctors. We analyzed the particular case of stress related spinal injury on a following basis: – severity of degenerative illness, – power of the force causing spine overloading. As a summary of these analyses the table, which enables to assess the impact of illness upon complete and permanent impairment to one’s health, was created. In the same year we introduced this table for the estimation of stress related spinal injuries for all our clients. In a follow-up study analysis of 329 cases examined in accordance with the above mentioned table concerning the most severe stress related spinal injuries in the years 2002 and 2003 were presented. The result of the research is that currently there are no extreme differences in evaluation of similar cases and in 2001 about 90% of the cases the degree of permanent impairment to one’s health for similar cases is comparable. It seems possible to elaborate and to put effectively into certification practice an objective method of stress related spinal injury evaluation which determines the influence of external and pathological causes. In addition, other problems concerning certification of spine injuries were revealed e.g. necessity of making the decision about taking responsibility for conclusions drawn for objective of medical treatment documentation of the insured and not from certificates issued exclusively for insurance needs. SŁOWA KLUCZOWE: trwały uszczerbek na zdrowiu, uraz wysiłkowy kręgosłupa KEY WORDS: permanent impairment, stress related spinal injuries

Jacek Romankow, Problemy orzekania zawodowego osób z padaczką (Occupational health problems in epileptics) str. 309-313

STRESZCZENIE: Orzekanie osób chorych na schorzenia przebiegające z utratami świadomości należy do trudnych zadań medycyny pracy, szczególnie w orzecznictwie sądowym. W polskim piśmiennictwie tematyka ta jest omawiana w stopniu niewystarczającym. Wypracowanie reguł orzekania przydatności do pracy w tym zakresie przez neurologów i lekarzy medycyny pracy w odniesieniu do poszczególnych grup zawodowych jest wskazane. ABSTRACT: From the point of view of occupational medicine some questions are important for epileptics; amongst others: falling, behavior during the paroxysm, shift work dependence of attack, behaviour after an epileptic episode. Occupational capacity depends on the process of epileptic episodes and their frequency. The development of neurology has rendered numerous cures from epilepsy, but the the occupational stigma is difficult in many professions – electrical engineering, working with machinery, milling machines and others. In some professions a care must be taken when hiring epileptics – for instance professions with a fall hazard, jobs connected with public transport or involving crane or excavator operation. SŁOWA KLUCZOWE: medycyna pracy, padaczka KEY WORDS: occupational medicine, epilepsy

Robert Susło, Barbara Świątek, Ochrona danych medycznych a opiniowanie sądowo-lekarskie (Medical data security in medico-legal opinioning) str. 314-318

STRESZCZENIE: Dla opiniowania sądowo-lekarskiego ochrona danych medycznych ma znaczenie w 3 podstawowych aspektach: ochrona danych medycznych stanowiących podstawę do opiniowania, ochrona danych medycznych i jej ewentualne nieprawidłowości jako przedmiot opinii sądowo- lekarskiej oraz ochrona danych medycznych w procesie samego wydawania opinii sądowo-lekarskiej. Znaczenie ochrony danych medycznych, zarówno w procesie ich gromadzenia, przetwarzania jak i składowania przez placówki medyczne jak również przez organa wymiaru sprawiedliwości, jest kluczowe dla zapewnienia możliwości wydania opinii sądowo-lekarskiej. Choć teoretycznie możliwe jest wydanie zgodnej ze stanem faktycznym opinii w oparciu o fałszywe dane, to jednak prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest niewielkie i oparcie się o nieprawidłowo sporządzoną, nieczytelną, niekompletną bądź nawet sfałszowaną część dostępnych biegłemu danych medycznych stanowi o dużym prawdopodobieństwie wydania błędnej opinii w danej sprawie. ABSTRACT: Medical data security can be approached in medico-legal opinioning in three main situations: security of medical data, on which the opinion should be based, opinioning itself and whether the medical data security was properly ensured and ensuring medical data security during medico-legal opinion giving. The importance of medical data security, during collecting, processing and storing, as well in medical as in legal institutions, is of major importance for the possibility of providing a proper medico-legal opinion. Theoretically speeking, it is possible to give a proper medico-legal opinion using incorrect data, but the possibility is low. When the expert is given improper, unreadable, incomplete or even bogus in part or in the whole medical data it is extremely possible, that he fails in giving his opinion. The term „medical data” was defined and subsequently there was a brief review of medical data storing methods made and specific threats bound with them, based on modern literature. The authors also pointed out possible methods of preventing the threats. They listed Polish as well as international regulations and laws concerning the problem, accenting the importance of preserving medical data for the purposes of medico-legal opinioning. SŁOWA KLUCZOWE: opiniowanie sądowo-lekarskie, ochrona danych KEY WORDS: medico-legal opinioning, data security

Łukasz Szleszkowski, Barbara Świątek, Ustalanie procentowego uszczerbku na zdrowiu w przypadkach wirusowych zapaleń wątroby (Percentage detriment to health in viral hepatitis cases) str. 319-323

STRESZCZENIE: Jednym z elementów opiniowania sądowo-lekarskiego w przypadkach zakażeń wirusowym zapaleniem wątroby jest ustalenie procentowego uszczerbku na zdrowiu, będącego liczbowym odzwierciedleniem trwałych następstw zakażenia. Analizując opinie sądowo-lekarskie wydane przez biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu w latach 1998-2002 oraz dostępne piśmiennictwo z zakresu orzecznictwa w przypadkach wirusowych zapaleń wątroby, autorzy pracy spotkali się ze znacznymi rozbieżnościami w stanowiskach biegłych. Stan taki prowadzi do sytuacji, w których do Sądów trafiają sprzeczne opinie biegłych, co do wartości ustalonego uszczerbku na zdrowiu; jego wartość różni się nawet o kilkadziesiąt procent. Dużym utrudnieniem w pracy biegłych jest brak precyzji w sformułowaniu szczegółowych zasad przyznawania uszczerbku w obowiązującym Rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej. Pozycja dotycząca następstw chorób zakaźnych nie określa konkretnych sytuacji zdrowotnych odpowiadających poszczególnym wartościom uszczerbku, dając biegłemu pełną swobodę jej interpretacji (0-100%). W pracy omówiono stanowisko orzecznicze biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Praca ta jest próbą ujednolicenia zasad ustalania procentowego uszczerbku na zdrowiu w przypadkach zakażeń wirusowym zapaleniem wątroby z uwzględnieniem przydatności dla celów orzeczniczych dostępnych badań dodatkowych. ABSTRACT: The evaluation of the percentage detriment to health in the viral hepatitis cases, which reflects the persistent consequences of infection is one of the aims of medicolegal opininioning. The authors have analyzed the medicolegal opinions provided by forensic experts in the Department of Forensic Medicine in Wroclaw in the years 1998-2002 and actual literature and have found many differences in the opinions of the forensic experts. This state leads to the situation, when the Court receives excluding opinions made by different experts. The percentage detriment to health can differ in the same case within the range of a few dozen percent. This is caused by the unclear rules of the precentage evaluation of the loss of health in actual legal regulations, which give the experts a vast latitude for interpretation (0-100 %). The authors of this study have shown the rules of opinioning used by experts from the Department of Forensic Medicine in Wrocław and made an attempt to standardize the rules of evaluation of the detriment health in viral hepatitis cases. SŁOWA KLUCZOWE: wirusowe zapalenie wątroby, procentowy uszczerbek na zdrowiu, biopsja diagnostyczna wątroby, opiniowanie sądowo-lekarskie

Waldemar Truszkiewicz, Paweł Maciejczak, Janusz Pałka, Charakterystyka najczęściej występujących następstw nieszczęśliwych wypadków, w populacji ubezpieczonych w Grupie PZU, na podstawie analizy orzeczeń lekarskich niezbędnych do realizacji roszczeń (Characteristics of the most important accidental health impairments in the population of the insured in PZU Group) str. 324-327

STRESZCZENIE: Celem pracy jest przedstawienie analiz dotyczących rodzajów uszkodzeń ciała, które są przyczyną wydawania orzeczeń lekarskich w populacji osób posiadających ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków. Analizy pokazują, które okolice ciała człowieka ulegają częściej uszkodzeniom w czasie nieszczęśliwych wypadków. Ponadto pokazują, jakie są przyznawane przez lekarzy orzeczników średnie wartości trwałego uszczerbku na zdrowiu, w zależności od uszkodzonej okolicy. Autorzy próbują również pokazać na podstawie posiadanych baz danych, w których okolicach ciała i jak często, mimo nieszczęśliwego wypadku, nie pozostaje trwały uszczerbek na zdrowiu. ABSTRACT: The aim of the study is to present and analyze the types of bodily injuries which are the causes of the most often issued medical certificates in the population of insured against accident. The following study encompasses the years 2001-2003 where certificates issued by about 1500 doctors cooperating with partnerships of PZU Group were analyzed. In this period 1 300 000 permanent impairments which were stated on the basis of PZU’s Group Norm Table of Percentage Evaluation of Health’s Permanent Impairments were registered in the computer data base. On the basis of available data the following issues were characterized: 1) what are the most often evaluated injuries?, 2) what average values of permanent health impairment were issued by doctors in particular cases?, 3) in what percentage doctors classified health impairment to particular groups of after-effect severity and, 4) in what percentage health impairment was not stated? For the needs of the following study the human body was divided into particular parts: 1) head with neck and central nervous system, 2) sight, 3) ear, 4) chest, 5) abdomen and urinary system, 6) spine and spinal cord, 7) limb with hip joint, 8) leg, 9) knee joint, 10) region of ankle joint, 11) foot, 12) arm with shoulder, 13) arm, 14) hand, 15) injuries of peripheral nervous system Hands are the most often evaluated part of the body by doctors. Injuries of hands constitute 20% of all evaluated parts of the body. The average value of permanent impairment to health is 3,1%. In 6,7% cases of hand injury evaluation, doctors did not state a permanent impairment to health. The most severe injuries – amputations constituted 9,6% of cases. SŁOWA KLUCZOWE: nieszczęśliwy wypadek, trwały uszczerbek na zdrowiu KEY WORDS: accident, permanent impairment

Tomasz Zyss, Kilka uwag o tzw. rencie wojennej (A few remarks on the so-called war pension) str. 328-337

STRESZCZENIE: Ustawodawca przewidział możliwość przyznania niektórym osobom wymienionym w odpowiednich ustawach świadczeń inwalidy wojennego. W zakresie psychiatrii najczęściej podnoszonym jest zespół przewlekłego pourazowego stresu (PTSD; dawniej KZ-syndrom) – mający obraz zaburzeń neurasteniczno-depresyjno-lękowych. Najnowsza literatura tematu porusza problematykę min. symulacji i metasymulacji objawów zespołu PTSD i stwierdza, iż „… uznanie PTSD w celach odszkodowawczych może nastąpić dopiero po ustabilizowaniu się objawów, nie wcześniej jednak niż po roku leczenia – poddania się stosownej terapii psychologicznej i psychofarmakologicznej”. Praktyka orzecznicza pokazuje niestety, iż starania o świadczenia inwalidy wojennego – z rozpoznaniem PTSD w druku rentowym – podejmują osoby, które nigdy wcześniej nie leczyły się psychiatrycznie. Częstą praktyką orzeczniczą jest wystawianie odpowiedniego druku rentowego na podstawie jednej wizyty konsultacyjnej u lekarza psychiatry. Jako w pełni uprawniona teza jawi się sformułowanie, iż nie sposób po upływie pół wieku od okresu wojny i okupacji weryfikować związek przyczynowy schorzeń występujących u żyjących kombatantów z urazami psycho-fizycznymi doznanymi wiele dekad wcześniej. Inna teza, jakoby zasadnym było we wszystkich takich przypadkach orzekanie świadczeń inwalidy wojennego – jawi się mieć charakter czysto uznaniowy i stoi w pewnej sprzeczności z istotą orzecznictwa. ABSTRACT: The legislator has provided for a possibility of granting war disability pensions to some persons listed in appropriate legal acts. In the area of psychiatry, the most frequently indicated disorder is PTSD (post-traumatic stress disorder – formerly KZ-syndrome) manifesting in the form of neurasthenic-depressive-anxiety disturbances. The latest literature on the subject mentions the problem of simulation and meta-simulation of PTSD symptoms and claims that “...recognition of PTSD as the basis for indemnity ends can take place no sooner that PTSD symptoms have become stable and no sooner than after one year of treatment – with adequate psychological and pharmacological therapy”. Expert practice, however, reveals that applications for war disability pensions with a diagnosis of PTSD mentioned in the application form – are filed by persons who have never been subject to psychiatric treatment before. It often happens that an expert draws up a disability pension form based on one psychiatric consultation. It seems fully justified to state that after half a century, which has passed since the end of the war and occupation, it is impossible to verify the causal nexus between the disorders suffered by the living combatants and the psycho-physiological injuries inflicted upon them many decades ago. Another thesis, suggesting that it would be justified to grant war disability pensions in all such cases, seems to be of discrete character and therefore appears incompatible with the nature of opinioning. SŁOWA KLUCZOWE: renta inwalidy wojennego, zaburzenia psychiatryczne, PTSD, krytyczne uwagi KEY WORDS: war pension, psychiatric disturbances, PTSD, critical remarks

Tomasz Zyss, Orzecznictwo rentowe z zakresu psychiatrii – z perspektywy biegłego sądowego (Expert decisions concerning disability pensions in the area of psychiatry – in view of a court-appointed expert) str. 338-348

STRESZCZENIE: Niewydolność służb społecznych w zakresie zagwarantowania osobie niepracującej minimalnego zabezpieczenia ekonomicznego oraz wysokie bezrobocie powodują, iż otrzymanie świadczeń rentowych jawi się być jedyną formą ucieczki od problemów egzystencjalnych. Po dość liberalnej polityce orzeczniczej organu ZUS w pierwszej połowie lat 90-tych nastąpiło zaostrzenie kryteriów przyznawania świadczeń – poprzez zastąpienie dawnych rent inwalidzkich pojęciem niezdolności do pracy. Autor dokonuje oceny teorii i praktyki orzeczniczej z perspektywy ponad 10-letniej pracy orzeczniczej biegłego Sądu Okręgowego w Krakowie. Schorzenia psychiczne zajmują trzecie miejsce co do częstości wśród zaburzeń będących powodem orzekania o długotrwałej niezdolności do pracy. Schorzenia psychiatryczne, jak mało które schorzenia innych specjalności – nie wymagają posługiwania się nowoczesnymi metodami diagnostyki instrumentalnej. Jedynym obszarem wspierającym diagnostykę kliniczną są badania psychologiczne – szczególnie w obszarze oceny głębokości deficytów intelektualnych. Kliniczna diagnoza w psychiatrii ma charakter deskryptywny: „jak lekarz psychiatra w rejonie widzi lub chce widzieć pacjenta w trakcie wizyty – tak też go opisuje w dokumentacji lekarskiej”. Problemem staje się weryfikacja realnego nasilenia zaburzeń psychicznych w trakcie krótkiego badania – jakim jest badanie lekarza orzecznika ZUS, czy biegłego sądowego. Szczególne znaczenie orzecznicze należy przypisać dokumentacji lekarskiej: w tym systematyczności leczenia, stosowanej farmakoterapii, leczeniu szpitalnemu i jego długości, itp. ABSTRACT: Inability of social services to provide a non-working person with the necessary minimal financial support as well as a high unemployment rate make acquiring of a disability pension appear the only means of coming to terms with existential problems. After the fairly tolerant decision policy of the Social Insurance Institution (ZUS) in the first half of the 1990s, the criteria of granting disability pensions hassince been made stricter – through replacing of the former disability pensions by the concept of inability to work. The author evaluates the theory and practice of experts’ decision-making in the prospect of his over ten year experience as an expert appointed by the Regional Court of Law in Cracow. Mental disorders are rated third among disturbances most frequently indicated as the reason for deciding about longterm inability to work. Psychiatric disorders, unlike most illnesses from other domains of medicine – do not require the use of modern methods of instrumental diagnostics. The only instrument supporting the clinical diagnosis is a psychological examination – especially in regards to the assessment of the depth of intellectual deficit. In psychiatry, clinical diagnosis is of a descriptive character: “As the district psychiatrist perceives or wants to perceive the patient during the examination – so does he describe this patient in the medical documentation”. It is verification of actual intensity of mental disorders during a short examination – here the examination by a Social Insurance Institution’s expert physician or an expert appointed by court – that becomes a problem. Of special importance in decision making must be prescribed to medical documentation, including regularity of treatment, applied pharmacotherapy, hospital treatment and its duration, etc. SŁOWA KLUCZOWE: rzecznictwo rentowe, zaburzenia psychiczne KEY WORDS: disability pension, expert’s decisions, psychiatric disturbances

Print