Rafał Skowronek1, Czesław Chowaniec, Anna Kowalska1

Zgony sercowe w górnictwie, jako wskaźnik wydolności służby medycyny pracy*

Z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

p.o. Kierownik: dr med. C. Chowaniec

1 Z Koła Naukowego STN przy Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Zgony w kopalniach węgla kamiennego (KWK) możemy podzielić na: wypadkowe (zazwyczaj o charakterze jednostkowym) oraz niewypadkowe – intencjonalne (zabójstwa, samobójstwa) i naturalne (o podłożu chorobowym, „bez udziału czynników zewnętrznych”). Główną przyczyną zgonów naturalnych jest zawał mięśnia sercowego. Wpływ na jego występowanie mogą mieć: szkodliwe czynniki środowiska pracy, styl życia, sposób odżywiania, palenie tytoniu, a także picie alkoholu, które często jest próbą radzenia sobie z przewlekłym stresem towarzyszącym pracy w kopalni. Niezwykle istotne są więc: odpowiednia profilaktyka, kwalifikacja i okresowa kontrola zdrowotna pracowników. Celem pracy jest analiza nagłych zgonów górników opiniowanych w Zakładzie Medycyny Sądowej ŚUM w Katowicach z uwzględnieniem statystyk resortowych dotyczących zgonów naturalnych w KWK w latach 1999-2010. W analizowanym okresie w KWK miały miejsce 122 zgony naturalne (z tendencją wzrostową w latach 2002-2004, 2006, 2008 i 2010) oraz 298 wypadków śmiertelnych. Zgony naturalne stanowiły 29% wszystkich
zgonów w kopalniach. W około 95% śmierć pracownika miała charakter nagłej śmierci sercowej. Największa umieralność występowała u osób powyżej 40-tego roku życia. Obraz sekcyjny uzupełniony o badania dodatkowe (zwłaszcza badanie histopatologiczne) często wskazywał na zaawansowanie procesu miażdżycowego i choroby niedokrwiennej serca, w stopniu dyskwalifikującym do pracy górniczej w warunkach dołowych oddziału wydobywczego. Duża liczba zgonów naturalnych w KWK w sytuacji spadku zatrudnienia w górnictwie oraz wyniki badań pośmiertnych wskazują na niewydolność służb medycyny pracy. Niezbędne jest zwiększenie skuteczności, zakresu i częstości badań okresowych pracowników, zwłaszcza w najbardziej narażonych grupach wiekowych. Konieczna jest szeroka profilaktyka choroby niedokrwiennej serca oraz edukacja pracowników co do zasad udzielania pierwszej pomocy. Ważne społecznie ustalenia medyczno-sądowe poprzez konfrontację obrazu sekcyjnego z wymogami zdrowotnymi stawianymi pracownikowi na danym stanowisku oraz informacjami z postępowania powypadkowego
mogą stanowić wartościowe źródło poznawcze, w tym także w aspekcie poprawy wydolności medycyny pracy.

Słowa kluczowe:
zawał mięśnia sercowego, górnictwo węgla kamiennego, badania okresowe pracowników, profilaktyka