STRESZCZENIE: Kazimierz Jaegermann (1921-1988) wybitny profesor krakowskiej Katedry Medycyny Sądowej pozostawił znaczący dorobek naukowy. Był twórcą teorii opiniowania sądowo- lekarskiego. Istotnie wpłynął na dalszy rozwój medycyny sądowej, szczególnie zakreślając ramy i granice współpracy i wzajemnego przenikania się prawa i medycyny. ABSTRACT: Kazimierz Jaegermann (1921-1988), an eminent professor of the Cracow Department of Forensic medicine carried out considerable significant research and published many papers during his scientific career. As the author of the obligatory principles in medico – legal opinioning, he influenced further progress in forennsic medicine, particularly relating to co-operation between law and medicine. SŁOWA KLUCZOWE: Paradygmat medycyny sądowej. Teoria opiniowania sądowo-lekarskiego. Myśli i dorobek naukowy profesora Kazimierza Jaegermanna KEY WORDS: forensic paradigm, principles of medico- -legal opinion, Profesosor Jaegermann’s research

STRESZCZENIE: Omówiono modyfikację badania sekcyjnego polegającą na warstwowej preparatyce powłok klatki piersiowej i brzucha, przed otwarciem jamy otrzewnej, która ułatwia określenie lokalizacji i przebiegu obrażeń tkanki podskórnej i mięśni powstałych w wyniku działania pasów bezpieczeństwa, u ofiar wypadków drogowych. Podano mechanizm powstania takich obrażeń, czynniki wpływające na ich rozległość i lokalizację (przebieg wypadku, rodzaj pasów bezpieczeństwa, ubiór ofiary, grubość tkanki podskórnej). Na podstawie trzyletniego doświadczenia omówiono zalety i ograniczenia proponowanego badania i jego przydatność w praktyce przy określaniu czy ofiara wypadku w chwili jego zaistnienia była zapięta w pasy bezpieczeństwa i jakie miejsce w pojeździe zajmowała. Zaprezentowano przypadek z praktyki, w którym zastosowanie proponowanej modyfikacji badania doprowadziło do szybkiej weryfikacji danych uzyskanych z wywiadu Prokuratury, sprowokowało dalsze badania wyjaśniające okoliczności wypadku i doprowadziło do ustalenia osoby faktycznie kierującej pojazdem w chwili wypadku. ABSTRACT: A modification of the autopsy has been discussed. The modification concerns the dissection of the chest and abdomen integuments prior to opening the peritoneal cavity. This makes it easier to determine where and how the injuries to subcutaneous tissues and muscles resulting from the action of seat belts occurring in road accident victims are located. The mechanism whereby the injuries occur, factors which affect their extensiveness and location (what happened during an accident, the type of seat belts, victim’s clothing, thickness of subcutaneous tissue) has been presented. Based on three-year experience the advantages and limitations of the suggested dissection as well as its usefulness in the practice of determining: if an accident victim was buckled up when the accident occurred and which car seat he/ she occupied, have been discussed. In a case presented, thanks to the use of the proposed modification, the data obtained from an inquiry held by the Public Prosecutor’s Office were quickly verified, as well as further examinations to explain the accident circumstances provoked and a person who was actually driving a car when the accident happened established.

STRESZCZENIE: Sądowo-lekarska ocena postępowania lekarskiego w przypadkach wystąpienia komplikacji okołoporodowych, zwłaszcza zakończonych zgonem położnic, jest zazwyczaj bardzo trudna. Autorzy dokonali analizy dokumentacji lekarskiej wraz z wynikami badań sekcyjnych i histopatologicznych w wybranych przypadkach z kazuistyki Zakładu Medycyny Sądowej ŚAM. Określając zakres podjętego postępowania leczniczo-diagnostycznego oraz terapeutyczno- decyzyjnego w okresie okołoporodowym zwrócono szczególną uwagę na normatywność postępowania lekarskiego, istniejące zwiększone potencjalne ryzyko lecznicze, w tym obejmujące możliwość „normalnych, typowych” powikłań i komplikacji zdrowotnych – w odniesieniu do zakresu i granic odpowiedzialności zawodowej i karnej lekarzy. Przedstawione przypadki zgonów położnic będą kolejnym głosem, w szerokiej zapewne dyskusji, na temat błędu medycznego, a także próbą ujednolicenia i rozgraniczenia pojęć błędu lekarskiego oraz niepowodzenia leczniczego powstałego w granicach przyjętego ryzyka leczniczego. ABSTRACT: Medico-legal estimation of therapeutic management in cases of perinatal complications, especially those resulting in death of the women during childbirth is usually very difficult. The authors have investigated medical documentation supported by the results of autopsies of cases chosen from the casuistry of the Forensic Medicine Department, Medical University of Silesia, Katowice. Considering the limits of professional liability and legal responsibility of physicians, close attention was paid to standard therapeutic management and increased risk in treatment with regard to that relating to typical salubrious complications. The presented cases of deaths of women during childbirth can be the succeeding opinion in broad discussion on medical errors as well as an attempt to standardise and differentiate the medical error from therapeutic failure which occurred within the reach of risk in the undertaken treatment. SŁOWA KLUCZOWE: opiniowanie sądowo-lekarskie, błąd medyczny, niepowodzenie lecznicze, komplikacje okołoporodowe, zgon położnicy KEY WORDS: medico-legal opinion, medical error, therapeutic failure, perinatal complications, death of woman in childbirth

STRESZCZENIE: Przedmiotem analizy były przypadki samobójstw poddane sekcji zwłok w Zakładzie w latach 1990-2003. Na 5532 przeprowadzone sekcje zwłok, stwierdzono 518 samobójstw. Ta liczba stanowiła 9,36 % całkowitej liczby sekcji, w tym 81 % zgonów przypadło na mężczyzn, a 19 % na kobiety. Stosunek mężczyzn do kobiet był 4,4. Największą liczbę samobójstw odnotowano w 1993 r. (54), 1995 r. (48), 1999 r. (45) i 2003 r. (44); najmniejszą liczbę zaobserwowano w 2001 r. (26). Najwyższy procent samobójstw zaobserwowano wśród mężczyzn w wieku 19-25 i 41-45 lat, a wśród kobiet w wieku 36-40 i 41-50 lat. Największą liczbę nietrzeźwych mężczyzn znaleziono w grupach 41-45 i 19-25 lat, odnośnie kobiet odpowiednio był to wiek 31-35 lat. Wśród ofiar samobójstw przeważali ludzie zamężni i pracownicy fizyczni. Najbardziej powszechną metodą popełniania samobójstwa było powieszenie. ABSTRACT: The object of analysis were suicide cases autopsied in the department in 1990-2003. Of 5532 autopsies, 518 were undertaken in suicide victims. This number constituted 9,36% of the total number of autopsies, of these 81% were males and 19% females. The ratio of males to females was 4,4. The highest per cent suicide rate was noted in 1993 (54), 1995 (48), 1999 (45) i 2003 (44); the lowest rate was observed in 2001 (26). The highest per cent rate of suicide was observed among males in the ages 19-25 and 41-45 year old, among females 36-40 and 41-50. The greatest number of inebriate males was found in age groups 41-45 and 19-25 years, whereas for females, the corresponding age group was 31-35 years. Among the victims of suicide a predominance of married people and manual workers was noted. The most common method of committing suicide was by hanging. SŁOWA KLUCZOWE: samobójstwo, sekcja zwłok, powieszenie KEY WORDS: suicide, autopsy, hanging

STRESZCZENIE: Przedstawiono problem dzieciobójstwa w latach 1990- -2000 w oparciu o akta Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Poznaniu. Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytania: jaki był przekrój społeczny i stan psychiczny sprawczyń oraz w jaki sposób popełniały one dzieciobójstwo. Dzieciobójczynie w większości to kobiety młode o sprawności intelektualnej nie odbiegającej od normy, słabo wykształcone, czynne zawodowo, panny, pochodzące ze środowisk robotniczych. Najczęściej popełniały dzieciobójstwo czynne – zamknięcie noworodka w ciasnej przestrzeni oraz tamponada gardła i krtani. ABSTRACT: Drawing upon 28 court files of the District Court in Poznań and 30 post – mortem protocols – from the Department of Forensic Medicine at Poznań Medical Academy. This article tackles the issue of infanticide in the period from 1990 to 2000. The aim of this paper was to find answers to the following questions: what was the social background and mental state of female offenders? How was infanticide committed? In order to solve certain research problems, a document examination technique was employed to analyse the contents of the documents available. Female offenders were aged between 17 to 42 years. In the majority of cases (56,7%), perpetrators were occupationally active, single young women with a low level of education and having a working – class background. In the majority of cases (80%), active infanticide was committed. Most frequently, infanticide was committed by shutting a child into a tight space, and tamponade of throat and larynx. Passive infanticide was committed in 20% of cases, with infants left without care at the place of birth. No case of psychosis was determined in the examined material. SŁOWA KLUCZOWE: dzieciobójczynie, dzieciobójstwo czynne i bierne, stan psychiczny dzieciobójczyń KEY WORDS: female offenders, active and passive infanticide, mental state of infanticidal women

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono wyniki badań karboksyhemoglobiny i cyjanowodoru we krwi pobranej w czasie sekcji zwłok 64 osób zmarłych wskutek pożarów w pomieszczeniach zamkniętych. W 26 przypadkach stwierdzono dodatni poziom cyjanowodoru, a w 52 wykazano obecność karboksyhemoglobiny. Oznaczony poziom cyjanowodoru kształtował się w zakresie 0,8-39,2 μg/l, natomiast poziom karboksyhemoglobiny – 16,0-85,0 %. ABSTRACT: The authors present the results of toxicological examination of blood of fatal victims of fires in ”closed” spaces. Hydrogen cyanide was present in 26 out of 64 postmortem blood samples. COHb was found in 52 cases. The hydrogen cyanide levels ranged from 0,8 to 39,2 μg/l, the COHb levels ranged from 16,0 to 85,0 %. The level of hydrogen cyanide was determinated by the pyrazolopyridine method modified by Nedoma, and the COHb level was determinated by the Wolff method. SŁOWA KLUCZOWE: tlenek węgla, cyjanowodór karboksyhemoglobina, pożar KEY WORDS:carbon monoxide, hydrogen cyanide, carboxyhemoglobin, fire

STRESZCZENIE: Wyniki badań klinicznych i eksperymentalnych wskazują na toksyczne działanie etanolu na ośrodkowy układ nerwowy. Metabolizm etanolu jest związany z generowaniem reaktywnych form tlenu, które mogą – przynajmniej częściowo – leżeć u podstaw neurotoksycznego działania etanolu. Celem pracy było określenie wpływu przewlekłej intoksykacji etanolem na zmiany stężeń końcowych produktów peroksydacji lipidów, reagujących z kwasem tiobarbiturowym (TBARs) oraz wolnych grup tiolowych (-SH) w mózgach szczurów, jako wykładników stresu oksydacyjnego w tym narządzie. Wykazano istotny statystycznie wzrost stężenia TBARs w 4 tygodniu intoksykacji oraz istotny statystycznie spadek stężenia grup -SH w 8 i 12 tygodniu intoksykacji. ABSTRACT: The aim of this research was to define the influence of long-term ethanol intoxication on the changes in end products of lipid peroxidation, reacting with thiobarbituric acid (TBA-reactive products) and free SH-groups concentrations in rat brains. The experiment was conducted on male Levis rats. The experimental groups received a 1-molar ethanol solution and the control group received tap water. The animals were killed after 4, 8 and 12 weeks of intoxication and their brains were collected for further examination, encompassing measurement of the concentration of TBA-reactive products and free SH-groups. A statistically significant increase in the concentration of TBA-reactive products in 4th week of intoxication and decrease in the concentration of free SH-groups in 8th and 12th week of intoxication – compared to the control group – was noticed. SŁOWA KLUCZOWE: etanol, stres oksydacyjny, TBARs, wolne grupy SH KEY WORDS: ethanol, oxidative stress, TBA-reactive products, free SH-groups

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono wyniki badań polimorfizmu DNA typu VNTR-PCR w zakresie trzech loci systemów STR. Oznaczano profile genetyczne w plamach doświadczalnych sporządzonych z krwi pochodzącej od dwóch lub trzech osób, wymieszanych w proporcjach od 1:1 do 1:100. Obecność poszczególnych genotypów w plamach mieszanych wykazano w rozcieńczeniach od 1:1 do 1:60. Mniejsza domieszka DNA w plamie mieszanej manifestuje się słabszym wybarwieniem na elektroforegramie. W przypadku rozcieńczenia – 1:70 prawidłowe genotypowanie plam mieszanych było niemożliwe z uwagi na zanikanie prążków. W pracy przedstawiono także wyniki uzyskane z identyfikacji śladów pochodzących z przestępstw na tle seksualnym, w których DNA było wymieszane. ABSTRACT: The authors present the results of VNTR-PCR DNA polymorphism of three STR loci. Gene profiles were determined in experimental spots of blood from 2 or 3 unrelated individuals mixed in the ratios 1:1-1:100. Genotypes were successfully determined in mixed blood spot samples of ratios 1:1-1:60. A small amount of DNA in all those samples manifested a light electrophoretic staining. The electrophoretic band disappearance in the mixed blood spot samples of high dilution (<1:70) did not allow for determination of their genotypes. In the paper the results obtained while identifying biological traces from sexual offences in which mixed DNA occurred have been also presented. SŁOWA KLUCZOWE: próbki biologiczne, krwawe plamy mieszane, układy STR-owe, Silver STR Multiplex KEY WORDS: biological samples, the mixture of bloodstains, STR systems, Silver STR Multiplex

STRESZCZENIE: Przypadki, kiedy w trójce badanej mogło dojść do zastąpienia ojca biologicznego przez jego bliskiego krewnego, są jednymi z trudniejszych do opiniowania. Celem pracy było sprawdzenie, z jakimi częstościami dane, konkretne wartości szansy ojcostwa pojawiają się w trójkach z ojcem biologicznym i z bratem ojca biologicznego oraz czy częstości te mogą być podstawą do wychwycenia zastąpienia ojca biologicznego w trójce badanej przez jego brata. Materiałem do pracy była populacja, w której genotypy zbadano zestawem AmpF/STR® SGM Plus™. Stwierdzono, że im wyższe wartości szansy ojcostwa, tym częściej pojawiają się one w trójkach z ojcem biologicznym a rzadziej w trójkach z bratem ojca biologicznego. Zależność ta ma charakter ogólny i dotyczy wszystkich zbadanych układów. Ilorazy częstości Qf (zdefiniowane jako częstość danej wartości PI w trójkach z ojcem biologicznym w stosunku do „zredukowanej” częstości tej wartości PI w trójkach z bratem ojca biologicznego) zawierają się w zakresie od około 0,6 do około 1,4, przy czym wartości skrajne są rzadkie, natomiast najwięcej jest takich przypadków, kiedy to Qf oscyluje w niewielkich granicach wokół wartości 1. Fakt ten wskazuje, że w większości przypadków obliczone wartości Qf niewiele wniosą do rozstrzygnięcia kwestii czy pozwany jest ojcem dziecka, czy też ojcem tego dziecka jest brat pozwanego. ABSTRACT: Cases of trios in which the natural father’s near bloodrelative instead of the natural father are among the hardest to give an expert opinion on. The goal of this study was to determine with what frequencies specific given values of paternity index appear in trios with the natural father and with the natural father’s brother, and whether these frequencies can be the basis for discovering the substitution of the natural father by a brother in a given trio examined. The study material was the population of genotypes investigated in the AmpF/STR® SGM Plus™ system. It was seen that the higher the paternity index values, the more frequently they appear in trios with the natural father, and less frequently in trios with the natural father’s brother. This dependency has a general character and obtained in all the systems studied. The frequency quotients Qf (defined as the frequency of a given PI value in trios with the natural father in relation to the «reduced» frequency of the PI value in trios with the brother of the natural father) are found in the region of c. 0,6 to c. 1,4, whereby extreme values are rare, and the most frequent are cases where Qf oscillates within modest limits around the value 1. This fact shows that the majority of cases, calculated Qf values contribute little to resolving the question of whether the defendant-or his brother-is the child’s father.

STRESZCZENIE: W pracy analizowano przydatność multipleksowego zestawu IDENTIFILER do analizy ojcostwa w populacji centralnej Polski. Ocenie poddano 100 spraw z wykluczeniem oraz 100 spraw z potwierdzeniem ojcostwa, przy czym wyniki opracowano dla dwóch wariantów spraw: standardowych z udziałem matki dziecka tzw. „TRIO” jak i niepełnych bez udziału matki dziecka tzw. „DUO”. Analizowano skuteczność wyłączenia oraz szansę ojcostwa dla poszczególnych loci jak i dla całego zestawu 15 loci STR. ABSTRACT: The usefulness of the IDENTIFILER multiplex system for paternity testing in the Central Poland population was examined. One hundred excluding cases and one hundred including cases were analysed and the results were estimated for two different types of cases: trios (standard cases) and duos (motherless cases). Efficiency of exclusion and paternity index were analysed for each locus as well as for the entire set of the fifteen STR markers. SŁOWA KLUCZOWE: IDENTIFILER, STR multipleks, badania ojcostwa, centralna Polska KEY WORDS: IDENTIFILER, multiplex STR, paternity testing, Central Poland

STRESZCZENIE: Celem pracy było określenie częstości alleli czterech loci STR zlokalizowanych na chromosomie X człowieka oraz obliczenie parametrów ich przydatności w badaniach medyczno-sądowych. Badania populacyjne przeprowadzono na 300 próbkach krwi obwodowej pobranych od niespokrewnionych osób obojga płci wywodzących się z regionu Podlasia. Obserwowany rozkład częstości genotypów analizowanych loci w próbce populacyjnej kobiet znajduje się w równowadze Hardy-Weinberga. Obliczone parametry biostatystyczne wskazują na dużą przydatność analizowanego zestawu w przypadkach, gdy markery autosomalne nie dostarczają jednoznacznych wyników dla ustalenia pokrewieństwa. ABSTRACT: Allele frequencies for four X-chromosomal STR were determined in a population sample of 240 unrelated males and females from north-eastern Poland by multiplex PCR and subsequent automated fluorescent detection (ABI 310) using a commercially available multiplex PCR kit (Mentype Argus X-UL). The genotype distributions among the females conformed with HWE for all analysed loci. The analysed quadruplex is a potential extension to a battery of autosomal systems in forensic applications, especially in the investigation of kinship analysis and deficiency cases.SŁOWA KLUCZOWE: STR, chromosom X, genetyka populacyjna, Podlasie KEY WORDS: STRs, chromosome X, population genetics, Northeastern Poland

STRESZCZENIE: Celem pracy jest przedstawienie i porównanie zasad wykonywania czynności biegłego sądowego przez lekarza medycyny sądowej w Republice Federalnej Niemiec i w Polsce. Analiza stanu prawnego i doświadczenia własne autorów wskazują na znaczne podobieństwa w zakresie ogólnych zasad wykonywania czynności biegłego z zakresu medycyny sądowej w tych dwu krajach, ze wskazaniem jednak na większy zakres kompetencji i swobodę w wykonywaniu czynności biegłego sądowego przez niemieckich medyków sądowych. ABSTRACT: The aim of this paper is to present and compare the regulations for forensic medicine specialists employed as legal experts in Germany and in Poland. The analysis of the legal situation in the two countries and the authors’ own experience indicate that there are many similarities as far as the general regulations are concerned. Nevertheless, it seems that forensic medicine specialists employed as legal experts in Germany have more jurisdiction and freedom in their professional activities. SŁOWA KLUCZOWE: biegły sądowy, biegły medyk sądowy, orzecznictwo sądowo-lekarskie KEY WORDS: legal expert, forensic medicine specialist, medico-legal certification

STRESZCZENIE: W kodeksie karnym z 1997 roku pojawił się art. 192, penalizujący wykonywanie „zabiegu leczniczego” bez zgody pacjenta. Obowiązujący już zatem od kilku lat art. 192 k.k. nie jest powszechnie znany pracownikom służby zdrowia. Wywołał on natomiast bardzo duże zainteresowanie w naukowym środowisku prawniczym a poglądy prawników co do przedmiotu ochrony prawnej podmiotu czynu, zakresu czynności objętej treścią artykułu i innych norm prawnych, decydujących o realizacji tego przestępstwa nie są spójne. Trudności w interpretacji tego artykułu zmuszają do jak najszybszej nowelizacji tego przepisu. ABSTRACT: Art. 192 was enacted in the Polish Penal Code in 1997. Performance of a ”medical intervention” without the patient’s consent has been penalized. The binding norm is not generally acclaimed in medical circles, but lawyers seem very interested in them. In essence the regulation is clear in medical circles but teaching of lawyers has its differences. Inconsistent interpretation are concerned with objectivity of legal protection, extent of disposition of the legal norm and other determinant factors. The literature does not permit for an unambiguous and effective interpretation of this regulation. Urgent amendment of this law is necessary. SŁOWA KLUCZOWE: kodeks karny, zabieg leczniczy, zgoda pacjenta KEY WORDS: Polish Penal Code, medical intervention, patient’s consent

STRESZCZENIE: Praca przedstawia rzadki przypadek amputacji głowy w wyniku potrącenia pieszego przez samochód osobowy. Zdarzenie początkowo było traktowane jako zabójstwo poprzez zagardlenie z defensywnym rozkawałkowaniem zwłok. Rekonstrukcja wypadku dokonywana była z udziałem biegłego w zakresie ruchu drogowego i techniki samochodowej. ABSTRACT: A rare case of pedestrian decapitation as a result of motor vehicle impact. The accident was primarily investigated as a homicidal strangulation with defensive dismemberment. Reconstruction performed with the aid of vehicle traffic and technical expert enabled the full elucidation of the accident. SŁOWA KLUCZOWE: wypadki drogowe, dekapitacja KEY WORDS: car accidents, decapitation

STRESZCZENIE: Przedmiotem analizy był przypadek samobójstwa młodego mężczyzny l. 33, który umieścił, a następnie uruchomił, ładunek wybuchowy w jamie ustnej. Omówiono oględziny na miejscu zdarzenia, obraz sekcyjny oraz wyniki ekspertyzy kryminalistycznej. Ujawniony na terenie kompleksu rekreacyjnego denat miał znacznie uszkodzoną twarzoczaszkę. Ułożony był charakterystycznie, ponieważ kończyny dolne były skrzyżowane (prawa leżała na lewej), a ręce ułożone były regularnie na brzuchu. ABSTRACT: The object of this analysis was a suicide case of a young male (aged 33) who placed and subsequently detonated an explosive in his oral cavity. Medical inspection of the suicide at a recreational site scene, autopsy and criminalistic analysis results are discussed. The skull of the corpse was heavily damaged. The characteristic body position featured crossed lower limbs with the right limb overlying and hands positioned regularly on the abdomen. SŁOWA KLUCZOWE: samobójstwo, ładunek wybuchowy, sekcja zwłok KEY WORDS: suicide, explosive, autopsy

STRESZCZENIE: W pracy przedstawiono pięć przypadków samobójstw dokonanych, w których obrażenia ciała zlokalizowane były w miejscach chorobowo zmienionych lub bezpośrednio związanych ze schorzeniem somatycznym. Jak potwierdzają wielorakie badania choroba fizyczna lub tylko przekonanie o jej obecności jest istotnym czynnikiem ryzyka popełnienia samobójstwa. Pokazane przypadki posłużyły za ilustrację rzadko spotykanego zjawiska, kiedy umiejscowienie i rodzaj obrażeń samobójczych mogą być bezpośrednio związane z wyrażeniem dramatycznego sprzeciwu wobec własnej choroby. W takich sytuacjach ciało człowieka zostaje w sposób symboliczny zaangażowane w uzewnętrznienie wewnętrznych napięć i frustracji powodowanych chorobą. Autorzy omówili również powyższe zagadnienie w oparciu o wybrane pozycje światowego piśmiennictwa dotyczące tego tematu. ABSTRACT: This study presents five cases of completed suicides in which injures were situated in parts of the body changed by illness or in areas related to medical treatment. Following early research, physical illness has been identified as an important risk factor for suicide and for suicidal behavior. It is an unusual and seldom problem when opposition to somatic disease is signified by the localization and character of suicidal injures. These cases illustrate such a phenomenon, where the body – in a symbolic way is engaged in expression of human stress and frustration. This is caused by the loss of the possibility to control ones own life. The authors also discussed this problem in the view of the literature. SŁOWA KLUCZOWE: samobójstwo, choroba, samookaleczenie KEY WORDS: suicide, illness, self-mutilation