Samobójstwa osób będących pod wpływem środków psychoaktywanych

Key words: suicides, narcotics, self-aggression

ZAŁOŻENIA I CEL PRACY

Alkoholizm, a w ostatnich latach również narkomania stanowią wielkie zagrożenie dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego, a także zdrowia i życia młodzieży.

Uzależnienia te często stanowią podłoże negatywnych zachowań, w tym zwłaszcza narastającej agresji, zarówno ukierunkowanej na inne osoby, jak i autoagresji. Tłumaczą one w znacznym stopniu stałą tendencję wzrostową przestępczości, tworząc swoistą korelację z obserwowanymi procesami narastania braku poszanowania dla norm moralnych oraz prawnych.

Wśród przyczyn uzależnienia od środków odurzających wymienić należy zaburzenia osobowościowo-emocjonalne, ciekawość, hołdowanie swoistej "modzie", a także problemy o charakterze egzystencjalnym tj.: brak wzorców osobowościowych i autorytetów moralnych, osłabienie więzi międzyludzkich, poczucie braku sensu życia i jego wartości, postępującą pauperyzację znacznych grup społecznych, wzrost bezrobocia i związany z tym brak poczucia bezpieczeństwa i perspektyw życiowych.

W sytuacjach ekstremalnych dochodzi wówczas do działań skrajnych - autoagresji. Jako przyczyny samobójstwa młodych ludzi najczęściej wymieniane są problemy szkolne i nieporozumienia rodzinne (1).

Z zebranych w ostatnim okresie w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach danych wynika, że niektóre zamachy samobójcze popełnione zostały pod wpływem różnych środków odurzających.

MATERIAŁ I METODYKA

Dla obiektywnego i szerokiego ujęcia problematyki zamachów samobójczych podjęto próbę zanalizowania i usystematyzowania pod względem medyczno-sądowym a także kryminologicznym przypadków samobójstw opracowanych w Katedrze Medycyny Sądowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w latach 1990-1999.

W analizie wykorzystano wyniki badań sekcyjnych zwłok, chemiczno-toksykologicznych płynów ustrojowych i wycinków z narządów wewnętrznych pobranych ze zwłok oraz informacje zgromadzone w trakcie dochodzeń i przekazane przez organy ścigania a dotyczące ustalonych przyczyn i okoliczności towarzyszących zamachom samobójczym.

W analizie chemiczno-toksykologicznej do płynów ustrojowych zastosowano metodę FPIA w wersji firmy Abbott oraz odczynniki do wykrywania narkotyków opium, kokainy, amfetaminy, kannabinoidów, pochodnych kwasu barbiturowego i benzodiazepiny. Materiał tkankowy oraz krew i mocz badano metodą chromatografii gazowej (technika head space) na obecność lotnych rozpuszczalników organicznych - w tym etanolu.

WYNIKI BADAŃ I ICH OMÓWIENIE

Z materiałów archiwalnych Katedry zebranych w latach 1990-1999 wybrano 403 przypadki zgonów w wyniku zamachów samobójczych. W 256 przypadkach osoby były pod działaniem alkoholu. Dalszych 11 osób dokonało samobójstwa pod wpływem innych niż etanol środków odurzających.

Zebrane w aktach sprawy ustalenia pozwoliły na poznanie towarzyszących okoliczności, ocenę przyczyny samobójstwa oraz sposobu jego dokonania.

W objętej badaniami grupie było dziesięciu mężczyzn i jedna kobieta. Wiek osób zawierał się w przedziale od 16 do 31 lat.

Przyczyną zgonów było w pięciu przypadkach powieszenie, w trzech skok z wysokości, w dwóch postrzał oraz w jednym działanie niskiej temperatury otoczenia.

Ze studium akt wynikało, że 7 osób wcześniej miało kontakt ze środkami odurzającymi a 4 podejmowały wcześniej próby samobójcze.

U sześciu osób występowały trudności w nauce przy zachowanych prawidłowych relacjach rodzinnych i środowiskowych.

Jedna osoba była wieloletnim, czynnym narkomanem i chorowała na AIDS.

Wyniki badań chemiczno-toksykologicznych przedstawiono w tabeli I.

Tabela I. Liczba samobójstw dokonanych pod wpływem środków odurzających

z wyłączeniem alkoholu w latach 1990-1999

Table I. The number of suicides committed under the influence of narcotics with

the exclusion of alcohol in years 1990-1999

* zamknięcie się w chłodni / closed in refridgerator

Wynika z niej, że samobójcy w momencie zamachu znajdowali się pod wpływem narkotyków opium (3 przypadki) i amfetaminy (3 przypadki) oraz lotnych rozpuszczalników organicznych (5 przypadków) "tzn. wąchacze" głównie toluenu, lotnych składników benzyny, acetonu i octanu etylu. Grupę "wąchaczy" tworzyły osoby w wieku od 16-19 lat.

Stężenia narkotyków opium we krwi w momencie zgonu były różne; od ilości bardzo małych ("śladowych") do 0,05 µ g/ml. Obecność amfetaminy wykazano we krwi tylko w jednym przypadku, jej stężenie było równe 10,0 µ g/ml. Natomiast w próbkach moczu u wszystkich 3 osób obserwowano obecność amfetaminy. Oznaczone stężenie narkotyku zawarte było w przedziale od 4,0 µ g/ml - 12,75 µ g/ml.

Tak więc rozszerzenie analizy chemiczno-toksykologicznej na inne niż etanol środki psychoaktywne pozwoliło na wyjaśnienie istotnych okoliczności dotyczących zgonu ludzi młodych w wyniku samobójczego zamachu.

WNIOSKI

Z zebranych obserwacji wynika, że przypadki samobójstw dokonywanych pod

wpływem środków odurzających innych niż alkohol stanowią trwałą pozycję we współczesnej kazuistyce sądowo-lekarskiej.

Istnieje wyraźna zasadność podejmowania badań chemiczno-toksykologicznych na obecność środków odurzających innych niż alkohol w każdym przypadku zgonu ludzi młodych, w wyniku działania samobójczego.

Piśmiennictwo

1. Janica J, Rydzewska M., Pepiński W,: Samobójstwa w materiale Zakładu w latach 1955-1979 i 1980-1989 (studium porównawcze). Arch. Med. Sąd. Krym., 1993, 4, 309.

Adres pierwszego autora:

Katedra Medycyny Sądowej Śląskiej AM

ul. Medyków 18

40-752 Katowice.