Christian Jabłoński, Halina Sybirska

Przydatność ciała szklistego gałki ocznej w diagnostyce śmiertelnych zatruć narkotykami opium

Use of the vitreous body in diagnostics of fatal poisonings with narcotics

Katedra Medycyny Sądowej Śląskiej AM w Katowicach

Kierownik: prof. dr hab. Halina Sybirska

W pracy przedstawiono wyniki badań nad przydatnością w analizie toksykologicznej dotyczącej narkomanii płynu gałki ocznej. Materiał do badania stanowiły: ciało szkliste, próbki krwi oraz moczu pobrane ze zwłok 40 osób zmarłych po wprowadzeniu siź w stan odurzenia. W całej grupie badanych przypadków stwierdzono obecnoœę wyłącznie opiatów, których stźćenie zawarte było w szerokich granicach: ciało szkliste [0.01 - 0.08], Żx 0.10, Me. 0.05; krew [0.02 - 1,74], Żx 0.11, Me. 0.04; mocz [0.01 - 21.85], Żx 0.45, Me. 3.10. Wyznaczony współczynnik korelacji dla zbioru oznaczeń w płynie gałki ocznej i we krwi miał wartoœę dodatnią. Zebrane obserwacje wskazują na dobrą przydatnoœę ciała szklistego oka w diagnostyce narkomanii. Uzyskany rezultat analityczny w płynie z gałki ocznej a także w próbce krwi, pobranych w czasie oględzin zwłok, stanowi dobrą podstawę dla oceny roli wykrytych narkotyków w mechanizmie zgonu.
In this paper the authors have presented results of a research on use of eyeball fluid for the toxicological diagnostics of drug addiction. Vitreous body, blood and urine taken from 40 individuals after taking drugs were examined. Fluorescence polarisation immunoassay (FPIA, Abott) was used for drug identification. The degree of hydration was determined in all biological fluids. In a group of the examined cases only opiates were found. Their concentrations were as follows: 0.01 - 0.008s (mean: 0.10; median: 0.05) in vitreous body, 0.02 - 1.74 (mean: 0.11; median 0.04) in blood and 0.01 - 21.85 (mean 0.45; median 0.3.10) in urine. The coefficient of correlation calculated for a set of determinations in eyeball fluid and blood was positive. The results of our research show the importance of use of vitreous body for diagnostic of cases of drug addiction, especially those with AIDS or HIV infection. Analytical material such as eyeball fluid and blood taken during the postmortem examination can be a good basis for the evaluation of the role of drugs in the mechanism of death.
Słowa kluczowe: opiaty, ciało szkliste, narkomania
Key words: opiates, vitreous body, drug addiction
Anatomiczna lokalizacja płynu gałki ocznej (ciała szklistego), gwarantująca znaczną stabilizację jej składu chemicznego, a także łatwy do uzyskania w czasie sekcji zwłok materiał do badań chemiczno-toksykologicznych określa jego atrakcyjność do diagnostyki chemiczno-toksykologicznej w przypadkach, w których ze względu na zaawansowane procesy autolityczno-fermentacyjne nie ma możliwości pobrania próbki krwi, względnie uzyskany rezultat analityczny z krwi jest trudny do interpretacji.
W KiZMS w Katowicach od kilku lat prowadzi się obserwacje nad przydatnością różnych (innych jak krew i mocz) płynów ustrojowych, w tym płynu z gałki ocznej do analizy chemiczno - toksykologicznej. W przedstawionym doniesieniu zebrano wyniki badań dotyczące osób sekcjonowanych, których zgon był następstwem przyjęcia środków odurzających. Zebrane obserwacje dotyczyły wybranej grupy osób, które zmarły po przyjęciu wyłącznie domowych przetworów maku.
MATERIAŁ I METODYKA
Podjęte obserwacje dotyczyły grupy 40 osób zmarłych po przyjęciu środków odurzających. Wiek badanej grupy wahał się w granicach od 15 - 40 lat. Zwłoki tych osób w większości okazywały cechy przewlekłego narkotyzowania się (liczne ślady po wkłuciach, wychudzenie i znacznego stopnia wyniszczenie a także zaburzenia troficzne skóry, zwłaszcza w zakresie kończyn dolnych). Jednak w kilku przypadkach (odnosi się w to do najmłodszej grupy wiekowej) oględziny zewnętrzne nie wykazywały ewidentnych makroskopowo cech przyjmowania substancji odurzających, poza pojedynczymi śladami po wkłuciach dożylnych - w zakresie kończyn górnych.
Do analizy chemiczono-toksykologicznej pobrano w czasie sekcji zwłok próbkę krwi, ciała szklistego oraz moczu. W badaniach zastosowano metodę spektroimmunofluoroscencyjną w świetle spolaryzowanym (FPIA) - w wersji firmy Abbott, stosując odczynniki do wykrywania narkotyków opium, amfetaminy i kanabinoli, kokainy, pochodnych kwasu barbiturowego, 1.4 - benzodwuazepiny oraz trójcyklicznych antydepresantów. W niektórych przypadkach uzyskany rezultat analityczny weryfikowano metodą HPLC. Badanie krwi, moczu a także ciała szklistego na zawartość alkoholu przeprowadzono metodą enzymatyczną ADH oraz chromatografii gazowej (GC) (4, 1).
Do oceny przydatności w diagnostyce toksykologicznej ciała szklistego wybrano 40 przypadków, w których we krwi, ciele szklistym oraz moczu stwierdzano obecność jedynie narkotyków z grupy opium. Dla każdej z próbek (krew, ciało szkliste oka) oznaczono stopień ich uwodnienia, który uwzględniono w przeliczeniu zawartości opiatów w obu płynach ustrojowych (2, 6, 7).
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Uzyskane wyniki oznaczeń opiatów dla zbioru 40 przypadków przedstawiono w tabeli I.
Tabela I. Uzyskane wyniki oznaczeń stężeń opiatów dla zbioru n = 40.
Table I. Opiate concentrations for n = 40.

Lp.

Obliczone stężenie opiatów w ľg/ml we krwi w 100 % uwodnienia

Opiate concentration in ľg/ml in blood in 100% hydratation

Obliczone stężenie opiatów w ľg/ml ciele szklistym w 100 % uwodnienia

Opiate concentration in ľg/ml in vitreous body in 100% hydratation

1.

0,27

1,00

2.

0,88

0,40

3.

0,33

0,33

4.

0,57

0,47

5.

0,57

0,34

6.

0,41

3,00

7.

0,96

1,25

8.

2,00

0,46

9.

0,30

0,20

10.

0,31

0,77

11.

0,56

0,12

12.

1,30

1,10

13.

1,40

1,72

14.

0,76

0,41

15.

0,38

8,25

16.

0,57

0,42

17.

0,56

0,27

18.

0,57

0,51

19.

21,80

18,20

20.

0,20

0,30

21.

0,46

0,31

22.

0,20

0,13

23.

0,30

0,32

24.

0,40

2,70

25.

0,40

0,14

26.

0,25

0,17

27.

1,83

0,60

28.

0,30

0,32

29.

1,00

0,60

30.

1,80

0,38

31.

0,40

2,80

32.

3,00

0,90

33.

7,70

0,50

34.

4,50

1,30

35.

3,00

5,30

36.

0,20

0,50

37.

1,20

3,00

38.

1,10

1,10

39.

0,50

2,50

40.

0,30

8,50

Rezultaty oznaczeń poddano analizie zależności między stężeniem opiatów w ciele szklistym a stężeniem we krwi za pomocą rachunku statystycznego. Wyniki badań statystycznych przedstawiono na ryc. 1.
Ryc. 1. Zależność między stężeniem opiatów w ciele szklistym a stężeniem we krwi dla zbioru n = 40.
Fig. 1. Comparision of correlation between opiate concentrations in the vitreous body and blood for n = 40.
Wynika z nich, że współczynnik korelacji między stężeniem opiatów w ciele szklistym a we krwi jest dość wysoki i wynosi 0,7201. Istotność korelacji wyników dla obu płynów zbadano stosując test t - studenta. Obliczenia wykazały ścisłą współzależność wyników na poziomie istotności p<0,001. Porównanie oznaczonych stężeń opiatów we krwi i ciele szklistym może być pomocne przy ocenie fazy działania narkotyków w momencie zgonu. I tak wyższe stężenie opiatów we krwi aniżeli w ciele szklistym oka wskazuje na nie zakończony w momencie zgonu proces ich dystrybucji. Większe od stężenia we krwi, stężenie narkotyków w ciele szklistym oka pozwala na przyjęcie, iż zgon miał miejsce w fazie ich eliminacji. Wydzielone w oparciu o te spostrzeżenia dwa podzbiory wyników poddano weryfikacji statystycznej. Wyznaczona wartość współczynnika korelacji między stężeniem opiatów w ciele szklistym i stężeniem we krwi dla n = 22 przypadków podzbioru I (stężenie opiatów we krwi > od stężenia w ciele szklistym), przyjmuje wartość r = 0,8761. Współzależność wyników kształtowała się na poziomie istotności p<0,001 - co przedstawiono na ryc. 2.
Ryc. 2. Ocena zależności między stężeniem opiatów w ciele szklistym a stężeniem we krwi dla podzbioru n = 22, dla podzbioru w którym stężenie we krwi > od stężenia w ciele szklistym.
Fig. 2. Comparision of correlation between opiate concentrations in the vitreous body and higher opiate concentrations in blood for n = 22.
Wyliczony dla II - ego podzbioru dla n = 18 (stężenie opiatów we krwi < od stężenia w ciele szklistym) współczynnik korelacji między zależnością stężenia opiatów w ciele szklistym oka od stężenia we krwi miał wartość 0,2309 - ryc. 3.
Jego istotność kształtowała się na poziomie tylko 0.05, co oznacza, że w fazie eliminacji narkotyków z organizmu ich stężenie w ciele szklistym nie zależy wyłącznie od stężenia we krwi lecz jest modyfikowane innymi procesami zachodzącymi w tym obszarze anatomicznym (dyfuzja, dializa, ultrafiltracja i inne) (5).
Ryc. 3. Zależność między stężeniem opiatów w ciele szklistym a stężeniem we krwi dla podzbioru n = 18, w którym stężenie we krwi < stężenia w ciele szklistym.
Fig. 3. Comparision of correlation between higher opiate concentrations in the vitreous body and opiate concentrations in blood for n = 18.
Zebrane dotychczas informacje dają podstawę do przyjęcia, że ciało szkliste oka można wykorzystywać w diagnostyce toksykologicznej zatruć opiatami. Uzyskany dla ciała szklistego wynik analityczny potwierdza i uwiarygodnia wynik dla krwi, co przy częstym braku prób moczu ma istotne znaczenie dla szybkiej diagnozy toksykologicznej.
Piśmiennictwo
1. Bosche J, Gelbke HP.: Determination of morphine in the vitreous and cerebrospinal fluid by radioimmunoassay. Z Rechtsmed, 1977. -2. Gawrzewski W, Trela F, Grochowska Z.: Próba określenia fazy wchłaniania i eliminacji alkoholu w oparciu o stopień uwodnienia krwi, moczu i ciałka szklistego, Arch.Med.Sąd., 1974. -3. MCKinney i inni.: Vitreous humor cocaine and metabolite concentrations. J Forensic Sci 1995. -4. Robertson MD, Drummer OH.: Postmortem distribution and redistribution of nitrobenzodiazepines in man. J Forensic Sci, 1998. -5. Orłowski.WJ.: Okulistyka współczesna, PZUL 1986. -6. Trela F.: Badania nad rozmieszczeniem alkoholu etylowego w ustroju człowieka w aspekcie sądowo-lekarskim. Arch.Med.Sąd., 1985. -7. Ziminski KR i inni.: Comparative study of postmortem barbiturates, methadone and morphine in vitreous humor, blood and tissue. J Forensic Sci, 1984.
 
Adres pierwszego autora:
Katedra Medycyny Sądowej Śląskiej AM
ul. Medyków 18
40-752 Katowice.